واکاوی محتوای کتاب¬های ریاضی دوره اول ابتدایی، بر مبنای برنامه درسی قصد شده سال 1403-1402 با محوریت ساحت¬های شش¬گانه سند تحول بنیادین

چکيده
پارادایم حاکم بر برنامه درسی ایران گرایش به تمرکزی دارد که به‌شدت حول محور کتاب‌درسی دور می¬زند؛ لذا کتاب‌های درسی به‌عنوان مهم¬ترین منبع کارآمد، نقش ارزشمندی در تعلیم¬وتربیت ایفا می-کنند. پژوهش حاضر باهدف واکاوی محتوای کتاب¬های ریاضی دوره اول ابتدایی، بر مبنای برنامه درسی قصد شده سال 1403-1402 با محوریت ساحت¬های 6 گانه سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش انجام شد. روش پژوهش آمیخته (کمی و کیفی)، جامعه آماری، به روش سرشماری محتوای کتب ریاضی دوره اول ابتدایی را در برمی‌گیرد و بر اساس واحد تحلیل (جمله و تصویر)، تحلیل محتوا صورت گرفت. جهت روایی مؤلفه‌های مستخرج، در این پژوهش از نظر 5 نفر متخصص در امر آموزش استفاده گردید و جهت پایایی کل محتوا توسط کدگذار دوم، کدگذاری شد و با پی اسکات ضریب توافق محاسبه شد. ابزار مورداستفاده در این پژوهش فرم تحلیل محتوای محقق ساخته و مصاحبة نیمه‌ساختاریافته بود که در انتهای پژوهش در قسمت پیشنهادها، بر اساس مصاحبه¬های انجام شده مدل مبنی بر نقش عناصر برنامه¬ درسی در انتقال ساحت¬های تربیت، ارائه گردید، داده¬ها توسط نرم¬افزار مکس¬کیودا مورد تحلیل کمی قرار گرفتند و تجزیه¬و¬تحلیل داده¬ها، نشان داد که در کتب ریاضی دوره اول ابتدایی، در مجموع 1307 مورد مؤلفة ساحت¬های شش¬گانه سند تحول بنیادین وجود دارد که به ترتیب درصد و فراوانی، ساحت علمی و فناوری 2/27 درصد، ساحت اقتصادی و حرفه¬ای 8/18، ساحت زیستی و بدنی 8/18 درصد، ساحت زیبایی‌شناختی و هنری 9/16 درصد، ساحت اجتماعی و سیاسی 7/9 درصد و ساحت اعتقادی، اخلاقی و عبادی 5/8 درصد بوده است. نتایج نشان می¬دهد در کتاب‌های ریاضی دوره اول ابتدایی به درستی بیشترین توجه را به ساحت علمی و فناوری داشته و به سایر ساحت‌ها با درجات متفاوت پرداخته است. به برنامه‌ریزان مرکزی و سازمان تألیف کتب درسی؛ پیشنهاد می‌شود در محتوای کتب ریاضی دوره اول ابتدایی با هدف توزیع متوازن¬تر ساحت¬های شش¬گانه بازنگری صورت گیرد. به معلمین به عنوان مهمترین عنصر اجرای برنامه درسی، توصیه می‌شود با اتخاذ رهیافت‌های خلاقانه، مبتنی بر تفکر و تعقل نقش پویای خود را در اجرای بهتر مضامین موجود کتاب‌ها، برای دستیابی به اهداف متوازن سند ایفا کنند و به پژوهشگران آتی توصیه می¬شود تحقیقات جدی¬تر و بیشتری در زمینه نقش معلم در برنامه¬درسی و محتوای کتب درسی و تطابق آن با اسناد فرا¬دستی انجام دهند.